Słowa, które dają moc
Słowa, które dają konstruktywne informacje zwrotne o zachowaniu dziecka i o nim samym pełnią ważną funkcję wspierającą poczucie wartości malucha i jego obraz samego siebie. Dziecko trzeba więc traktować w rozmowie, jak partnera, np. używając następujących zwrotów: cieszę się, że tu jesteś, twoje zdanie jest dla mnie ważne, podoba mi się twój pomysł, czuję się dobrze, kiedy mnie słuchasz… Mały adresat takich słów czuje się ważny, pozytywnie nastawiony do świata, zadowolony z siebie. Motywująco działają również słowa: potrafisz, wierzę w ciebie, jestem z ciebie dumny, szanuję cię, dziękuję, przepraszam.
Dzieci to wspaniali naśladowcy. Uczą się tego, co usłyszą i zaobserwują u innych. Jeżeli przebywają wśród osób używających konstruktywnych komunikatów, szanujących zdanie rozmówcy, to uczą się podobnych zachowań i formułowania pozytywnych informacji zwrotnych. Kierowanie do rówieśników miłych słów, zauważanie ich pozytywnych cech oraz docenianie wysiłków z czasem przekształca się w nawyk.
„Kocham Cię”, „Wierzę w Ciebie”, „Uda Ci się”: słowa, które dają dziecku moc są bardzo proste, ale rodzice czasem o nich zapominają lub trudno im je wypowiadać. Pochwały i zachęty pomagają dziecku w kształtowaniu samooceny, dodają wiary we własne możliwości, pomagają lepiej radzić sobie z problemami, dają poczucie bezpieczeństwa. Wszyscy lubimy, kiedy ukochane, najbliższe osoby zwracają na nas uwagę. Podobnie dzieci - bardzo potrzebują uwagi swoich rodziców i domagają się jej różnymi sposobami. Zdarza się, że kiedy dziecko zachowuje się poprawnie, prawie nie zwracamy na nie uwagi. Myślimy "tak grzecznie się bawi, nie będę mu przeszkadzać". Zajmujemy się swoimi sprawami, a dopiero kiedy dziecko zaczyna "marudzić" albo staje się niegrzeczne, kierujemy na nie swoją uwagę. W ten sposób, zupełnie wbrew naszym intencjom, utrwalamy złe zachowanie dziecka! Dzieci reagują bowiem według zasady: "lepiej być skrzyczanym i pouczonym, niż ignorowanym". Dla dziecka taka sytuacja jest często niezrozumiała - rodzice poświęcają mu swoją uwagę tylko wtedy, kiedy "nabroi" lub zachowuje się nie tak, jak tego oczekiwano. Aby odnosić sukcesy wychowawcze warto zatem nauczyć się dostrzegania pozytywnych zachowań u swojego dziecka. Wymaga to większego skupienia uwagi na jego zachowaniu i włożenia nieco wysiłku w zmianę dotychczasowego sposobu reagowania. Wbrew powszechnym opiniom, dziecko często nagradzane i chwalone stara się być jeszcze lepsze! Z drugiej strony - dziecko stale krytykowane dochodzi do wniosku, że jego wysiłki i tak nie mają sensu, skoro rodzice okazują jedynie niezadowolenie.
Pozytywne wzmocnienia, które dziecko słyszy od najbliższych mu osób powodują, że będzie się ono starać jeszcze bardziej. Nieprawdą jest, że dziecko można "zepsuć" mówiąc mu, że świetnie sobie z czymś poradziło, że jest dla nas najważniejsze i kochane. Dziecko, które słyszy słowa wsparcia od opiekunów czuje w sobie spokój i wiarę we własne możliwości. Wie, że cokolwiek zrobi, cokolwiek się stanie - rodzic będzie przy nim. Czuje, że może zaufać innym. Dzięki temu będzie mu łatwiej budować pozytywne i silne relacje z ludźmi w dorosłym życiu.
Jak skutecznie chwalić dziecko?
Aby chwalenie było skuteczne:
- Pochwały muszą być skierowane na konkretne zachowania, nie stosuj pochwał ogólnych,
- Nagradzaj dziecko za dobre zachowanie,
- Chwal każdy mały kroczek dziecka ku pożądanemu zachowaniu,
- Próbuj "wyłapać" dobre zachowanie u dziecka i chwal je,
- Pochwal dziecko kiedy zaprzestało negatywnego zachowania.
Chwaląc, pamiętaj:
- Opisz, co widzisz - np. "Widzę misie poukładane na półce i klocki w pudełkach",
- Opisz, co czujesz - np. "Przyjemnie jest wejść do twojego pokoju i zobaczyć porządek",
- Podsumuj godne pochwały zachowanie dziecka - np. "Cieszę się, że potrafisz sam uporządkować swoje zabawki".
Pułapki i szanse dobrej pochwały:
- Gdy oceniamy zachowanie lub twórczość dziecka mówiąc "ładnie, ślicznie, pięknie" dziecko nie wie co tak naprawdę nam się podoba. Ważne, żeby nasza pochwała była opisowa i szczegółowa, a nie ogólna. Dzięki temu dziecko zobaczy, że jesteśmy naprawdę nim zainteresowani.
- Unikaj takiej pochwały, w której ukryte jest przypomnienie wcześniejszego niepowodzenia dziecka - np. "No widzisz - jak chcesz, to potrafisz",
- Rujnuje naszą pochwałę wyraz "ale" - np. "Cieszę się, że posprzątałeś swój pokój, ale szkoda, że ubrania nadal leżą na krześle",
- Lepiej unikać komunikatów "Jestem z ciebie taka dumna", powiedzmy raczej: "Możesz być z siebie dumny" - dziecko wtedy nabiera pewności siebie.
Warto chwalić dzieci, gdyż tym sposobem budujemy ich samoocenę i zwiększamy ich pewność siebie oraz poczucie sprawczości. Dzieci chwalone są odważniejsze i bardziej przebojowe. Trzeba tylko wiedzieć jak chwalić - dużo bardziej wartościowa jest pochwała dobrym słowem niż kupowanie zabawek. Od dawna wiadomo, że na dzieci dużo skuteczniej działają wzmocnienia pozytywne (nagrody) niż kary!
Do dzieła rodzice! Koniecznie chwalmy nasze dzieci!
Opracowały: Agnieszka Bartkowska, Joanna Pucińska
Literatura:
Faber A., Mazlish E. (2001), "Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały jak słuchać żeby dzieci do nas mówiły”, Media Rodzina.
Gordon T. (1991), "Wychowanie bez porażek”, Instytut Wydawniczy PAX.
Rich DeVos Słowa, które odmieniają świat
Sakowska J. (1999), "Szkoła dla rodziców i wychowawców”, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Stephan R. Covey Moc pozytywnych słów
