Neofobia pokarmowa

Neofobia pokarmowa - definiowana jest jako lęk lub niechęć do próbowania nowej lub nieznanej żywności, ale także wyglądającej na nieznaną, ze względu na podanie jej w obcej dotychczas dla dziecka postaci.

 

Zachowanie to stanowi naturalny etap rozwoju i ewolucyjnie ukształtowany mechanizm ochronny, który zabezpiecza organizm przed spożyciem nowego, potencjalnie niebezpiecznego dla zdrowia pokarmu.

 

       „Miś koala nie przejmuje się tym, co jest na obiad: jeśli wygląda, pachnie i smakuje jak liść eukaliptusa, to musi być obiad. Kulinarne preferencje koali są zapisane w jego genach. Ale dla wszystkożernych takich jak my… ogromna przestrzeń naszego mózgu poświęca przestrzeń i czas na ustalenie, które z wielu potencjalnych dań, na które składa się natura, są bezpieczne do spożycia.”

        Pollan M., The omnivore’s dilemma: a natural history of four meals. New York: Penguin

 

Ludzie to gatunek wszystkożerny i ta różnorodność ma wiele zalet.

Jednak za każdym razem kiedy otrzymujemy produkt, który znamy słabo, musimy rozważyć ryzyko spożycia produktu potencjalnie niebezpiecznego (trucizna, alergen) lub produktów, powodujących nieprzyjemne doznania sensoryczne.

Z ewolucyjnego punktu widzenia neofobia jest korzystna, ponieważ należy zachować ostrożność przy podejmowaniu decyzji o nieznanym jedzeniu (może zapobiec spożyciu niebezpiecznych toksyn lub alergenów). Jednak we współczesnym społeczeństwie (gdy większość produktów spożywczych jest bezpieczna), ta cecha może mieć negatywny wpływ na dietę.

 

Występowanie neofobii żywieniowej obserwuje się zwykle w okresie wczesnego dzieciństwa z największym nasileniem w wieku od 2 do 5-6 r.ż. (wg niektórych źródeł także 6 r.ż.), przy czym największa otwartość na nowe produkty i smaki przypada na okres od 0-12 m.ż.

 Choć nie wszystkie dzieci są neofobiczne (niektóre wręcz przeciwnie wykazują tendencję do nieustannego poszukiwania nowości i  są pozytywnie nastawione do nowego jedzenia, neofobię pokarmową można zauważyć u większości dzieci z mniejszym lub większym natężeniem.

Odrzucenie pokarmu  nie następuje często podczas degustacji żywności, dzieje się to raczej głównie w domenie wizualnej. Dlatego pokarmy, które nie „wyglądają dobrze” dla dziecka, będą początkowo odrzucane wyłącznie na podstawie wizji — na przykład zielone warzywa (Harris, 1993).

  Dotyczy to najczęściej pokarmów: CZERWONYCH   ZIELONYCH   GORZKICH     OBŚLIZGŁYCH, czyli mięsa, warzyw i ryb.. Wiąże się z mniej zdrowymi wyborami żywieniowymi, dzieci z wyższym poziomem neofobii jedzą mniej owoców, warzyw i pokarmów białkowych niż ich mniej neofobiczni rówieśnicy.

NEOFOBIA MIJA WRAZ Z WIEKIEM

Badania Baj-Lieder i Ulman-Bogusławskiej (2021) dowiodły, iż „69% dwulatków odmawiało jedzenia nowego produktu, ale już tylko 29% trzylatków, 1% pięciolatków. Neofobia z wiekiem łagodnieje, tym samym zwiększa się liczba prób spożycia danego pokarmu, potrzebnych by go polubić”

Naukowcy zauważają indywidualne różnice w ekspresji neofobii. • Najnowsze badania wykazują, iż  neofobia, jest w 2/3 uwarunkowana genetycznie: silna neofobia rodzica- większa neofobia u dziecka, silniejsza wybiórczość

 Istotne są też cechy osobnicze dzieci: niższy poziom neofobii demonstrowały te, które wykazywały bardziej pozytywne odpowiedzi na nowe sytuacje, ludzi, zabawki. Im bardziej nieśmiałe dziecko, tym wyższy poziom neofobii

 Ponadto neofobia może być bardziej intensywna u dzieci z wyższą wrażliwością na odbieranie bodźców zmysłowych (dotykowych, węchowych, wzrokowych).

NEOFOBIA POKARMOWA NIE WYMAGA TERAPII, ale w przetrwaniu tego okresu pomogą;

-responsywne karmienie (karmienie z wykorzystaniem relacji z dzieckiem, oparte na reakcji na jego sygnały; karmienie reagujące, wrażliwe, elastyczne):

- niweluje trudności w karmieniu,

- poprawia samoregulację,

- buduje prawidłową relację w zakresie odżywiania,

- pomaga uniknąć zaburzeń odżywiania;

- unikanie presji i jej subtelnych form

-częstego zachęcania,

-przemycania,

-zabawiania,

-nagród,

-zabawiania

-oglądania bajek podczas karmienia (dziecko nie chce samodzielnie wykonywać tej złożonej operacji jaką jest jedzenie, ogranicza to jego samodzielność, bo jest karmione; nie nawiązuje żadnej relacji z jedzeniem, nie patrzy na nie);

-wspólne gotowanie (obieranie jajka • krojenie • zabawy fasolką szparagową (wyciąganie) • mieszanie łyżką lub ręką • przelewanie • wysypywanie);

-wspólne robienie zakupów;

-zabawy/książki tematycznie związane z jedzeniem;

-szwedzki stół;

-wspólne jedzenie (to co jedzą rodzice jest dla mnie bezpieczne);

- zabawa jedzeniem:

       * w  restaurację, sklep, przyjęcie urodzinowe z wykorzystaniem zabawkowego, a potem prawdziwego jedzenia (w zależności od skali neofobii: najpierw obrazki, potem plastikowe jedzenie i dopiero prawdziwe jedzenie)

        * zabawy suchym jedzeniem (podzielona na etapy): przechodzimy od grubej do coraz bardziej drobnej tekstury

        *zabawy mokrym jedzeniem (podzielona na etapy przedstawiające postęp rozwojowy) Od mokrych twardych konsystencji, przez mokre lepkie, mokre półstałe konsystencje, mokre płynne, na końcu mokre mieszane konsystencje.

       *zabawy sensoryczne, takie jak robienie kreatywnych obrazków, zabawy musami, gry i gotowanie sprawiają, że dziecko zaczyna odczuwać jedzenie swoim ciałem, różnymi zmysłami, a to może zwiększyć chęć próbowania.

        WAŻNE: są to stymulacje bez presji i smakowania

        

- wielokrotna ekspozycja

       • W pierwszym roku życia do podwojenia spożycia danego, nowego pokarmu, wystarczy jedna ekspozycja, a w okresie neofobicznym, w tym celu tych ekspozycji potrzebujemy już ponad 15.

       • Najczęstszym błędem jest oferowanie pokarmu, którego dziecko nie chce jeść, tylko raz. Nie jest to wystarczająca ilość.

 Dzieci zwracają uwagę na sposób prezentacji pokarmu: kształt, rozmiar i wygląd pokarmu ma dla dzieci znaczenie. Preferują również:

- schludne ułożenie pokarmów na talerzu (pokarmy nie dotykają się, nie przenikają, nie są pomieszane, jak np. makaron z mięsem, rozkładanie kanapek na czynniki pierwsze),

- prezentowanie pokarmu w specyficzny sposób, np. uśmiech z groszku,

- eksponowanie nowego pokarmu w nie narzucający się sposób (mała ilość),

- beżową dietę, czyli np. makarony, jasne pieczywo, herbatniki, precelki, płatki kukurydziane (kolor beżowy kojarzy się dziecku bezpiecznie (kolor mleka mamy), są to pokarmy neutralne pod względem smaku, zapachu i konsystencji

 w dużej mierze nie wymagają żucia- ścierają się, łatwo rozpuszczają i połykają).

                                                                       

 Autor: Joanna Kulis na podstawie zdobytej wiedzy podczas szkolenia z terapeutką karmienia  

 mgr Martą Baj-Lieder OD PESTKI DO OGRYZKA. SZKOŁA TERAPII